Các doanh nhân xã hội trên thế giới được xem như những chất xúc tác vô song cho sự thay đổi của xã hội. Họ sử dụng các chiến lược định hướng thị trường để giải quyết các vấn đề xã hội quan trọng theo những cách hoàn toàn mới. Thông qua các tổ chức phi lợi nhuận, vì lợi nhuận và doanh nghiệp lai tạo, các doanh nhân xã hội đã thúc đẩy một loạt các giải pháp tập trung vào phát triển bền vững mà nhiều thập kỷ trước chúng được gọi là 'những mục tiêu phát triển bền vững'.

Sức mạnh thực sự của các doanh nhân xã hội này là khả năng xác định những thất bại trên thị trường gây trở ngại cho nhân loại, và kỹ năng này của họ được sử dụng để cụ thể hóa và áp dụng vào các giải pháp. Các vấn đề này bao gồm việc cung cấp nước sạch, tiếp cận với năng lượng tái tạo, tài chính, tài nguyên giáo dục chất lượng cao và các thông tin quan trọng cho phép nông nghiệp phát triển.

Bởi vì lĩnh vực này đã quá phát triển dẫn đến các vấn đề xã hội đang bị đe dọa. Chúng ta đang phải đối mặt với sự gia tăng khủng hoảng của dân chủ, sự bất công về chủng tộc, giới tính và phân biệt đối xử với cộng đồng người đồng tính, thảm họa môi trường, tăng dân số, bất ổn thực phẩm, chủ nghĩa dân tộc và tiến bộ công nghệ đòi hỏi các kỹ năng mới và đào tạo lực lượng lao động. Chưa kể đến sự gia tăng đáng báo động của quần thể di dời do thiên tai hoặc xung đột gây ra.

Bây giờ khi bước vào thập kỷ thứ tư của mình, lĩnh vực kinh doanh xã hội đang đứng giữa ngã tư đường. Các doanh nghiệp không phát triển với tốc độ đủ để đáp ứng các vấn đề leo thang. Lĩnh vực của chúng ta đã rất xuất sắc trong việc khởi động các sáng kiến. Nhưng nó đã bỏ qua các hệ thống cơ bản để mở rộng mô hình thành công, phát triển. Chúng ta đang có nguy cơ bị trượt ngã trên những thành tựu xã hội đột phá mà chúng ta đã đạt được. Chúng ta cũng có nguy cơ mất đi khả năng chuyên môn kinh nghiệm thường không được khuyến khích của các doanh nhân xã hội, vào thời điểm mà lĩnh vực xã hội là cần thiết nhất.

Phân tích ngang hàng

Rõ ràng, có những thất bại trên thị trường trong lĩnh vực xã hội. Nhiệm vụ của chúng ta là cấp bách. Là doanh nhân xã hội, chúng ta cần phải làm những điều tốt nhất: kiểm tra lĩnh vực đang tham gia và xác định những thách thức, sau đó phát triển và thực hiện các giải pháp để đẩy mạnh công việc chung.

Trong khi các trường đại học, nghĩ rằng nguồn lực và các nhóm nghiên cứu đang hỗ trợ doanh nghiệp xã hội, thì vẫn còn thiếu sự gắn kết chân thực từ chính những người trong lĩnh vực này. Đó là một điều cần phải nghiên cứu về các doanh nhân xã hội; cũng có một mối lo khác về việc đáp ứng biên chế, đảm bảo tổ chức liên tục đổi mới mô hình và điều chỉnh chuyên môn của nhân viên để tăng tác động, đồng thời đặt sức khỏe, gia đình, mối quan hệ và thậm chí cuộc sống lên trên các nhiệm vụ của bạn.

Điều gì ngăn cản chúng ta?

Dưới đây là sáu trong số nhiều trở ngại với sự tiến bộ trong các lĩnh vực xã hội.

1. Cấu trúc của ngành không thúc đẩy sự đổi mới

Doanh nghiệp xã hội, giống như mọi lĩnh vực khác, cần khuyến khích thử nghiệm và rủi ro. Giá trị của điều này và tác động của nó đối với sự đổi mới có thể nhìn thấy trong hầu hết các lĩnh vực từ y tế đến giáo dục cho đến các lĩnh vực nông nghiệp và công nghiệp.

Tuy nhiên, các nguồn tài trợ gần như chỉ dành riêng cho các đề xuất có kết quả tích cực và các số liệu tác động thận trọng nên thử nghiệm trong lĩnh vực xã hội không được khuyến khích. Trong khi chỉ số chuyển giao là một mục tiêu, lợi ích lớn nhất đạt được trong bất kỳ lĩnh vực nào thường được phân phối theo các chiến lược thử nghiệm. Kết quả của những chiến lược đầu cơ này thường được xác định bằng định nghĩa, suy đoán. Sự phụ thuộc của ngành xã hội vào tài trợ dựa trên số liệu làm giảm khả năng thử nghiệm, các bài học phát triển và đổi mới.  

Trong giới doanh nghiệp, thử nghiệm thường được biết đến như thất bại nhanh và thất bại thường xuyên. Trong lĩnh vực xã hội, nó đơn giản được gọi là thất bại.

2. Ngành khó tiếp cận với nguồn vốn phù hợp

Mặc dù nguồn vốn thường bị giới hạn đối với doanh nghiệp mới thành lập nhưng vẫn dễ dàng tiếp cận hơn rất nhiều so với những công ty đang tổn tại và muốn mở rộng quy mô. Có những tiến bộ trong đầu tư tác động, và lĩnh vực này đang cố gắng để đạt được mục tiêu. Nhưng cũng có những nghi ngờ đáng kể về khả năng tồn tại của một thị trường vốn mà các nhà đầu tư sẽ hài lòng với lợi nhuận tài chính thấp hơn. Ngoài ra, cũng có những hoài nghi về việc liệu một doanh nghiệp tạo ra lợi nhuận đáng kể có thể tự do theo đuổi và ưu tiên những mục tiêu thay đổi xã hội hay không.

Ngoài ra, các rào cản văn hóa có thể hạn chế đáng kể khả năng tiếp cận vốn đối với phụ nữ, dân tộc thiểu số và các doanh nhân xã hội bản địa trên toàn thế giới.

3. Chương trình nghị sự phức tạp

Trong khu vực tư nhân, nếu bạn tạo ra được một sản phẩm tốt hơn, các nhà đầu tư mạo hiểm sẽ lựa chọn đầu tư và kỳ vọng tạo ra lợi nhuận từ sản phẩm đó.

Trong lĩnh vực xã hội, các nhà đầu tư đến với một doanh nhân xã hội và nói: "chúng tôi trân trọng những gì bạn đã xây dựng, nhưng đây là những ưu tiên của chúng tôi và phải được bao gồm trong mục tiêu kinh doanh". Các doanh nhân xã hội sau đó được giao nhiệm vụ điều chỉnh mô hình kinh doanh để ưu tiên phục vụ nhu cầu của những nhà tài trợ hơn là nhiệm vụ chính của họ. Sự lệch hướng này gây mất tập trung cho các nỗ lực mở rộng quy mô của doanh nghiệp xã hội và không cho phép các doanh nghiệp trực tiếp phát triển theo cách hợp lý và hiệu quả nhất để đáp ứng nhu cầu xã hội.

4. Báo cáo không minh bạch

Bởi vì khu vực xã hội thường không nhận được nhiều tài trợ, do đó có một sự thôi thúc nhằm “làm đẹp” báo cáo để tối đa hóa khả năng xin được các khoản tài trợ tiếp theo. Tuy nhiên không phải tất cả các doanh nghiệp xã hội đều chỉnh sửa kết quả báo cáo (chỉ một số) nhưng mối liên hệ giữa những phát hiện gian lận và các khoản tài trợ sinh tồn trong tương lai là một mối nguy hiểm. Một lần nữa, động lực này đã đốt cháy ý định thử nghiệm và đổi mới.

Tương tự, các nhà tài trợ thường ưu tiên các kết quả tích cực. Họ thường không tài trợ cho các doanh nhân xã hội đưa ra kết quả báo cáo thất bại, ngay cả khi những thử nghiệm đó có thể tạo ra chiến lược tốt hơn cho lĩnh vực này.

5. Các phương tiện truyền thông phi lợi nhuận mới được yêu thích

Các phương tiện truyền thông thường bị cuốn hút bởi các doanh nghiệp lớn, nhưng tuyệt nhiên không phải với các doanh nghiệp xã hội lớn. Câu chuyện truyền thông có xu hướng tập trung vào các doanh nghiệp nhỏ hoặc mới làm nổi bật lên câu chuyện về lòng trắc ẩn của con người, một công nghệ mới hoặc việc ứng dụng nó. Khu vực doanh nghiệp xã hội là một vùng đất rộng lớn để khai thác những câu chuyện như vậy.

Khả năng thoại và kể chuyện cần phải được nâng cao để phản ánh toàn bộ các tổ chức xã hội, nếu chúng ta thúc đẩy sự thay đổi này với một quy mô lớn chưa từng có. Là một ngành, chúng ta cũng cần thúc đẩy các ví dụ về các tổ chức thay đổi có hệ thống để các doanh nghiệp khác có thể học hỏi.

6. Lãnh đạo các doanh nghiệp xã hội đấu tranh với tình trạng kiệt sức

Có một mối quan tâm ngày càng gia tăng mà các doanh nhân xã hội, những người đối phó với sự căng thẳng mãn tính của việc duy trì và phát triển các tổ chức của họ, đang bị trầm cảm và kiệt sức. Gần 50% các doanh nhân xã hội tham dự Hội nghị Thường niên Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2018 cho biết họ đang phải đấu tranh với tình trạng kiệt sức và trầm cảm - một con số đáng báo động, đặc biệt đây được xem là những doanh nhân xã hội “thành công nhất” và điều này không có gì đáng ngạc nhiên. Đây có thể là một trải nghiệm khác với kinh nghiệm của một doanh nhân tiêu biểu, những người có thể không đầu tư vào cảm xúc như những người tồn tại để phục vụ.

Các nhà tài trợ, các hội đồng và các nhà đầu tư cần phải thừa nhận thực tế về tình trạng kiệt sức dài hạn và cung cấp các nguồn lực để hỗ trợ các nhà lãnh đạo ngành xã hội. Các nền tảng và nhà đầu tư cần phải nắm bắt được cách thức thực hành dẫn đến tình trạng kiệt sức của những nhà lãnh đạo mà họ cần tìm cách hỗ trợ. Chúng tôi được khuyến khích bởi một nhóm các nhà tài trợ liên kết với Nhóm từ thiện Big Bang đã bắt đầu thực hiện chính xác điều này tại cuộc họp gần đây nhất và chúng tôi đặc biệt khuyến khích các nhà từ thiện và cán bộ thuộc chương trình bắt đầu các cuộc trò chuyện hai chiều một cách trung thực với người được cấp vốn và nhà đầu tư vào chủ đề này.

Ngoài vấn đề kiệt sức, cái tôi của các nhà lãnh đạo ngành xã hội đầy đam mê đôi khi có thể cản trở phán quyết kinh doanh của họ. Ví dụ, một tùy chọn nhằm mở rộng quy mô có thể được hợp nhất hai doanh nghiệp xã hội, nhưng khái niệm về sáp nhập và mua lại như một chiến lược kinh doanh hiếm khi được đưa ra thảo luận.

Lĩnh vực xã hội cũng chịu những vấn đề bất bình đẳng tương tự đã được báo cáo trong các lĩnh vực khác. Trong khi các doanh nghiệp xã hội do phụ nữ lãnh đạo, người da màu, người bản xứ hoặc thanh thiếu niên có thể đóng góp đáng kể vào thay đổi xã hội, các vấn đề như quấy rối tình dục và hành hung, phân biệt chủng tộc, giới tính, tuổi tác và các vấn đề liên quan có thể tác động tiêu cực đến tài trợ và cơ hội tăng trưởng cho tổ chức của họ, tiếp tục gây ra áp lực cho các nhà lãnh đạo.

Chúng ta biết sáu vấn đề này chỉ là khởi đầu. Chắc chắn sẽ còn nhiều vấn đề phức tạp hơn cần được ghi nhận và giải quyết.

Trong một loạt các bài đăng trên blog, các cuộc phỏng vấn bí mật, khảo sát với các hình thức tham gia khác nhau, các doanh nhân xã hội từ khắp mọi nơi trên thế giới đều cùng tham gia. Chúng tôi sẽ xác định và giải quyết những thách thức cản trở tiến bộ trong lĩnh vực xã hội cũng như tạo ra sự thay đổi cho họ. Cuộc đối thoại và đánh giá trung thực là rất quan trọng để giải quyết những vấn đề trong lĩnh vực này, rút ra bài học từ thất bại của các doanh nhân xã hội và cung cấp những gì cần thiết để hỗ trợ mở rộng, tiếp tục đổi mới và tạo ra tác động trên toàn thế giới.

Thu Thuỷ

Lược dịch theo World Economic Forum

Vietnam Report